Afyon İş Hukuku

Ahbaplık (Özet) : Ahbaplık, her şeyden önce bir düzen demektir. Lakin hukukun öngördüğü düzen, gerçekten gerçeklesevinçli bir düzen değildir. Ahbaplık, cemiyet zarfında insanoğluın bayağı elbette davrandıklarını değil, elbette davranmaları icap ettiğini gösterir. Ahbaplık, namına uyulmak ve uygulanmak için vardır. Hak değeri zımnında, insanoğlu arası ilişkileri bir düzene dokunmak, sosyal hayatın gerçekleşmesini bulmak ister. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Ahbaplık düzeni, doğduğu andan itibaren ferdin alınsına ikrar edilmesi ve uyulması gereken, kategorik namuslu kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği kabil, onlara aykırı bir yönde de kullanabilir. Bu nedenle cemiyet zarfında insanoğluın idare ve davranışlarının dostluk kurallarına uymaması, her dakika mümkündür. “İşte dostluk, beniâdem davranışlarını değerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana gelen bir model, bir bütündür.” İnsan-beniâdem, beniâdem-doğa ilişkilerinin insanlığın partner çıkarı ve huzuru için evrensel ilkelerle güvence altına kızılınmasıdır. Ahbaplık, âdemiyet seviyesi için göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birsonsuz düşün ortaya atıktır. Bunlar kaynağı: tanrı, klas çıkarları, cemiyet sözleşmesi, doğa ve insanoğlu olarak tamlayan mütalaalerdir. Ahbaplık Nedir Ahbaplık, toplumun umumi menfaatini veya fertlerin ve toplumun partner iyiliğini bulmak maksadıyla konulmuş olan ve hep gücüyle desteklenen kaide, tanrı ve kanunların hepsidür. Daha yaygın bir teşhismıyla dostluk, adalete yönelmiş sosyal yaşfakat düzenidir. Ahbaplık Söz Demeı Ahbaplık kelimesi Arabi “tanrı” kökünden hasılat ve tanrı kelimesinin çoğcelil olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Arapçda “tanrı” kelimesinin çoğcelil “ilenme’kak”tır. Türk Kıstak Kurumu’na nazaran dostluk kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yapmış oldurım güçlükleü belirleyen yasaların hepsidür”. Bunun dışında hukukun “haklar” demeı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, dostluk demeında da kullanılır. Yol Demeı Ahbaplık dönemden döneme değiştiği için hala doyurucu bir teşhism dokumalamamıştır. Kant “Ahbaplıkçular hala hukukun teşhismını aramaktadırlar” der. Hasetmüzde en çok ikrar edilen teşhismı ise: “Belli bir zamanda muayyen bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması devlet zoruna (müeyyide) destelanmış kurallar hepsidür.” Ilmî bir disiplin olarak dostluk, kendi zarfında zemin olarak ikiye ayrılır. Genel olarak hukukun kişiler arası ilişkileri iş düz kısmına Özel Ahbaplık, kişiler ile devlet veya devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Halk Hukuku adı verilir. Bu ayırım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Uygar Ahbaplık, Ticaret Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna karşılık Anayasa Hukuku, Ceza Hukuku ve İdare Hukuku hep hukukunun mebdelıca zir dallarıdır. Ahbaplık Kuralları ve Özellikleri Hukuku gayrı toplumu aranjör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden ayıran özellik devlet aracılığıyla güvenceye kızılınmış ve cebri yapmış oldurımlara sahip olmasıdır. Ahbaplık kuralları beniâdem davranışlarını düzenler ve bulunduğu toplumun kıymet hükümlarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sebebiyle model nitelikteki tekmil durumlarda uygulanması sağlanır. Yapmış oldurım (Müeyyide) Ahbaplık düzında yapmış oldurım hep gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek için kullanılır. Ahbaplık düzenini sağlamayı ve korumayı fakatçlayan yapmış oldurımlar gene dostluk düzeninin öngördüğü şekilde adına getirilir. Maddi ve manevi yapmış oldurımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yapmış oldurımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken manevi yapmış oldurımlar bu durumları hapsetmek için kullanılır. Ceza hukukunda ölüm, mahpus ve finans cezaları; esas hukukunda siyasetten men, kelepir kapatma; vergi hukukunda vergi ve kaçakçılık cezaları kabil muaddel dostluk dallarında muaddel yapmış oldurımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile alakalı çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız gerekirse; dimaği bir irade olarak gkalıntı kuramlar, irade dışı olarak gkalıntı kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların kimilar felsefik değil ortaya konduğu devrin sorunlarını çözmek veya politik mütalaaleri dostluk biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali türe olan dostluk, umumi olarak şu şekilde teşhismlanabilir: “Ahbaplık, adalete yönelmiş sosyal bir yaşfakat düzenidir.” Bu teşhismdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu adına getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, pratik yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak istenen, hukukun sosyal hayatı düzenleyip insanoğluın pasış ve asayiş zarfında bir arada yaşamalarını sağlamaktır. 2. Kılgı Yarar (Içtimai İhtiyaçların Kontralanması) Hukukun pratik amacını, sosyal gerçeklik belirler. Ahbaplık bu fonksiyonu ile cemiyet zarfında canlı insanoğluın, birbirleri ile tesis etmek zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, ruh bilimsel bir varlık olarak insanın dokumasından meydana gelen gereksinimlerinı alınlamaya çkızılışır. Ahbaplık bu fonksiyonu ile tevellüt, tezevvüç, ölüm vb. önemli biyolojik vakaları da çeşitli hükümlerle düzenler. Hiçbir dostluk düzeni hayatın zemin gerçeklerini görmezden gelemez. Ahbaplık düzeni, insanın katıksız dokumasına ve bundan müterakki gelen gereksinimlerine usturuplu yürütmek zorundadır. Ahbaplık önemli ölçüde, iktisadi gerçeklere de merbutdır; iktisadi yoksulluklara uymalı ve onları alınlamalıdır. 3. Hak Ahbaplık bu fonksiyonu ile muayyen bir organizasyon altına aldığı içtimai gereksinimlerı, özü salt bir muadelet düşüncesi olan türe ölçüsüne vurarak sahih kimliğini kazanır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En kısa teşhismıyla türe, “bir muadelet düşüncesi”dir. “Hak, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) yürütmek üzere dü muaddel anlamda kullanılır. Hak gerçekte ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, fazilet, fazilet demeında zatî bir özelliği deyimler. Koca her dakika haklı olana yönelir, her insana kendine düşeni görmek yolunda mütemadi ve değkârmez bir çaba gösterir. İşte bu idare ve çabayı gösteren türe, özne (süje) ile alakalı oluşundan ötürü öznel (sübjektif) türe olarak nitelenir. Bir fazilet olan öznel adaletin dışında ve ondan önce nesnel (objektif) bir türe fehvaı vardır. Nesnel türe, kişinin bir özelliğini değil, kişilerin müşahhas durumlarda gerçekleştireceği temas biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte dostluk düzında hukuki kıymet olarak nazire konusu olan türe de, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü dostluk, insanoğlu arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve alacaklanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar hepsidür.” Toplum içindeki davranış ve ilişkilerin değerlendirilmelerini içeren kurallar tekmilü olarak dostluk, bu değerlendirmelerde türe ölçüsünü kullandığı ve sarf etmek durumunda bulunmuş olduğuna nazaran, adaletin sonunda, hukukun da bir değerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Ahbaplık normlarında türe acaba ne ölçüde yansıtılmıştır ? Bulunan dostluk ne denli adaletlidir ? İşte burada kanun üstü türe fehvaı ortaya çıkmaktadır. Bu, tüm dostluk sistemine ve sistemlerine egemen bulunan, nesnel ve salt bir kıymet niteliğindeki adalettir. Ahbaplık bir cemiyet düzenini içerir. Hukukun varlık sebebi de adalettir; icap mevcut düzeni müdafaa etmek, gerekse onu değkârtirmeyi meşrulaştırmak için her dakika adalete mebdevurulur. Nesnel ve kanun üstü türe hukukta alınmıza oturmuş dostluk düzenlerinin birincil örneği, olması gereken dostluk demeında dostluk idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile türe, mevcut dostluk düzenlerinin namına usturuplu olup olmadığı açısından bir kıymet ve yorum ölçüsü evet. Yine bu özelliği ile türe, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun görüntülemek amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile yararlı ve zararlı alınlıklı ilişkilerde bulunan bu üç fonksiyon balans zarfında olduklarında, adil bir dostluk düzeninin gerçekleşmesi sağlanır. Düzgülü olarak tüm dostluk normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak dostluk, hem adaleti gerçekleştirecek, hem sosyal yaşfakat uyacak, hem de bu sosyal hayatın pasış zarfında sürebilmesi için bir düzen görünümünü sağlamaya çkızılışacaktır.

https://www.arabacihukuk.com/